“Capela, pombal e ciprés …”
Na arquitectura civil galega, repleta de elementos singulares que a diferencian de calquera outra, os pazos, as quintas e as vilas de recreo ocupan un lugar preeminente.
Os pazos eran casas señoriais construídas xeralmente no rural, residencia de nobres entre os séculos XVI e XIX.
Representaban o poder dos señores, o seu dominio sobre a propiedade da terra e sobre os veciños que lles debían pagar rendas.
A súa construción destaca pola nobreza dos materiais, como o granito dos muros, pola maxestosidade de chemineas, solainas e balaustradas e pola beleza dos seus xardíns.
A presenza dos tres elementos que recolle a frase “capela, pombal e ciprés, pazo é” cúmprese especialmente nos pazos das familias mais importantes que ademais visibilizaban a súa nobreza decorando as fachadas cos seus escudos de armas.
A maior parte dos pazos que se conservan en Culleredo son de propiedade privada. Uns seguen tendo uso residencial, outros se rehabilitaron para uso hostaleiro e algúns, como os que se tiveron que trasladar debido á ampliación do aeroporto de Alvedro, non están teñen un uso definido.
A partir do século XIX, o crecemento da actividade comercial, favoreceu que a burguesía urbana construíse casas e quintas de recreo fóra da cidade pero en lugares próximos e ben comunicados con ela.
Unha descrición que fixo a principios do século XX o historiador Anxo do Castelo sobre Vilaboa, axuda a entender o porque Culleredo conta con belísimas construcións deste tipo:
«…, val delicioso e encantador que fertiliza o regato Muíño e que limita o Oeste e Sur coas alturas cultivadas e cheas de arboledo nas súas saias. A fermosura deste lugar fixo del unha estación de descanso estival, sendo numerosas, cómodas e elegantes as casas e quintas de recreo coas que conta.»
Que ver en Culleredo